Udział kosztów pośrednich, zarówno wydziałowych jak i ogólnozakładowych, w kosztach całkowitych przedsiębiorstw jest duży i stale wykazuje tendencje rosnące, z tego powodu ich kontrola i analiza jest ważna.
Czym jest rachunek kosztów i jakie jest jego zadanie?
Potrzeba należytego uwzględnienia problematyki kosztów pośrednich w rachunku kosztów każdego przedsiębiorstwa wynika zarówno z zapotrzebowania kierownictwa na informacje dotyczące podejmowanych decyzji (ocena rentowności produktów czy efektywności gospodarowania ośrodków odpowiedzialności), jak i informacje umożliwiające motywowanie i kontrolę kierowników na różnych szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie.
Tradycyjne metody rozliczania kosztów
Tradycyjne procedury rozliczania kosztów pośrednich były od dziesięcioleci jedynymi procedurami umożliwiającymi przypisanie kosztu pośredniego do produktu. Metody te były odpowiednie w czasach, gdy przedsiębiorstwo wytwarzało ograniczoną liczbę wyrobów, a koszty materiałów i płac bezpośrednich miały w kosztach wytworzenia udział znacznie większy niż koszty pośrednie. Koszty pośrednie stanowiły niewielką część kosztu produktu, do ich kalkulacji nie przywiązywano zbyt dużej wagi, a powstałe w kalkulacji produktu zniekształcenia nie były znaczące (np. jeśli w określonym przedsiębiorstwie koszty pośrednie stanowiłyby 10% kosztów całkowitych i ich alokacja na poszczególne produkty była o 10% zniekształcona, to powstałby błąd w wycenie kosztu produktu w wysokości 1% tego kosztu).
Dlaczego tradycyjne metody rozliczania kosztów już się nie sprawdzają?
Obecnie tradycyjne metody rozliczania kosztów pośrednich nie są już odpowiednie dla większości przedsiębiorstw, a informacje generowane przez te systemy są często uważane za stronnicze i niedostosowane do potrzeb zarządzania współczesną firmą – firmą zmienioną, działającą w zupełnie innym, niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu, otoczeniu.
Jak wygląda rozliczanie kosztów w nowoczesnym przedsiębiorstwie?
Jednym z czynników wpływających na potrzeby informacyjne nowoczesnego przedsiębiorstwa jest rozwój konkurencji, co prowadzi do zmian w zakresie technologii, do automatyzacji procesów wytwarzania, poszerzenia palety oferowanych przez przedsiębiorstwo produktów oraz skrócenia ich okresu życia. Stosowanie nowych i szybko zmieniających się technologii doprowadziło do zasadniczych zmian w strukturze kosztów większości przedsiębiorstw. Znalazło to wyraz w spadku udziału płac bezpośrednich w kosztach wytworzenia i zmianie ich charakteru – tzn. z jednej strony praca ludzi została w dużej części zastąpiona pracą maszyn, z drugiej zaś płace bezpośrednie, będące kiedyś elementem w znacznej części zmiennym, nabrały charakteru kosztów stałych lub zostały zastąpione kosztami pośrednimi produkcji. Zmniejszył się również udział w kosztach przedsiębiorstwa kosztów materiałów bezpośrednich na rzecz wzrostu kosztów wydziałowych i kosztów procesów wspomagających takich, jak koszty marketingu i reklamy, badań i rozwoju, jakości, magazynowania etc. Podczas gdy w przeszłości koszty materiałów bezpośrednich stanowiły około 50% wszystko kosztów przedsiębiorstwa, koszty robocizny bezpośredniej 35%, a koszty pośrednie zaledwie 15%, dziś proporcje te uległy drastycznej zmianie – koszty materiałów stanowią około 45% kosztów przedsiębiorstwa, płace bezpośrednie zaledwie 10%, a koszty pośrednie aż 45% (w skrajnych przypadkach nawet do 80-90%).
Wzrost udziału kosztów pośrednich w kosztach produktu spowodował, że błędy w kalkulacji kosztów pośrednich, które można było zaakceptować kiedyś, dziś są już nie do przyjęcia. Z drugiej strony należy podkreślić, że dla współczesnych przedsiębiorstw nieodpowiednie okazują się często podstawy rozliczania kosztów pośrednich oparte na wielkości produkcji, gdyż coraz częściej następuje rozluźnienie relacji przyczynowo-skutkowej między wielkością produkcji a kosztami pośrednimi.
Tradycyjny system rachunku kosztów może prowadzić do znaczących zniekształceń w kalkulacji kosztów wyrobów i usług, nieprawidłowego oszacowani ich rentowności, a co za tym idzie do podejmowania nieprawidłowych decyzji.
Rozwiązanie: Rachunek kosztów ABC
Rachunek kosztów działań metodą ABC stał się więc odpowiedzią na niedomagania tradycyjnych rachunków kosztów. Zastosowanie tego narzędzia umożliwia, m.in.:
- poprawę informacji o kosztach do podejmowania decyzji cenowych,
- poprawę analizy rentowności w przekroju produktów, klientów, kanałów dystrybucji, regionów sprzedaży, etc.,
- poprawy miar działalności ośrodków odpowiedzialności,
- poprawę znajomości przyczyn powstawania kosztów.
Od 16 lat związany z wdrożeniami systemów informatycznych wspomagających zarządzanie. Specjalizuje się w rozwiązaniach klasy Business Intelligence i Workflow. Entuzjasta wykorzystania sztucznej inteligencji do wspierania procesów biznesowych. Prezes zarządu Archman oraz kanclerz Wyższej Szkoły Ekonomii i informatyki w Krakowie.